Η θωράκιση της Ανατολικής Μεσογείου έναντι των φυσικών καταστροφών και η αξιοποίηση της τεχνολογικής καινοτομίας στη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Καθώς η κλιματική κρίση οξύνεται, η συντονισμένη κρατική δράση κρίνεται επιβεβλημένη

Για τη συμβολή σας στην αντιμετώπιση ανθρωπιστικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων και φυσικών καταστροφών σας απονεμήθηκε το Βραβείο «Πράσινο Αστέρι» του ΟΗΕ. Πόσο αισιόδοξη είστε για το μέλλον του πλανήτη, δεδομένου και του γεγονότος ότι, με τις ισχύουσες δεσμεύσεις, η μέση θερμοκρασία της γης αναμένεται να ξεπεράσει τους +3°C ως το τέλος του αιώνα;

Η κλιματική κρίση είναι εδώ και ήδη βιώνουμε τις δυσμενείς της επιπτώσεις. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που είναι μια από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, πλήττουν έντονα την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και επηρεάζουν καταλυτικά τη ζωή των κατοίκων. Η κλιματική κρίση είναι απειλή για την ασφάλεια, την επισιτιστική ασφάλεια, τις υποδομές, τις κατοικίες, την αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό, ενώ θέτει σε διακινδύνευση την εν συνόλω ποιότητα ζωής των πολιτών.

Έτσι, από νωρίς, καθώς η ακαδημαϊκή μου εξειδίκευση είναι σε αυτά τα θέματα, συνειδητοποίησα τη σοβαρότητα του ζητήματος και ασχολήθηκα εθελοντικά με τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Τόσο το βραβείο «Πράσινο Αστέρι» του ΟΗΕ, όσο και η θέση μου ως Προέδρου της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, μου έχουν επιτρέψει να μετέχω ενεργά σε φορείς που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι η μέση αύξηση της θερμοκρασίας της γης πρέπει να είναι έως τον 1,5°C, το οποίο θεωρείται το κομβικό σημείο, καθώς οποιαδήποτε περαιτέρω αύξηση θα θέσει σε διακινδύνευση την επιβίωση του ίδιου του πλανήτη.

Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της χώρας μας, που έχει ηγετικό ρολό στις δράσεις και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, δεν επαρκούν. Χρειάζεται περαιτέρω προσπάθεια και επιτάχυνση αυτής από όλα τα κράτη και δη τους μεγάλους παίκτες που κατά κύριο λόγο συνεισφέρουν στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακος και το μεθάνιο. Πρέπει, ακόμη, να επιταχύνουμε τις προσπάθειες προώθησης και αξιοποίησης των καινοτόμων τεχνολογιών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για την περαιτέρω εισδοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο. Απαιτείται δε αλλαγή του τρόπου ζωής και υιοθέτηση βιώσιμων συνηθειών, ενώ ενδείκνυται όλα τα κράτη να υιοθετήσουν νέα εργαλεία και νομοθετήματα που θα συνεισφέρουν στη μάχη έναντι της κλιματικής κρίσης.

Η χώρας μας, επί παραδείγματι, ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως αυτές ανακοινώθηκαν από τον Πρωθυπουργό, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, στο πλαίσιο της 26ης Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP 26), δίνοντας έμφαση αφενός στην απανθρακοποίηση της ναυτιλίας, ιδίως μέσω της ενίσχυσης της καινοτομίας, και αφετέρου στα οικολογικά νησιά και το πρόγραμμα ανάδειξης οικολογικών τουριστικών προορισμών, το GR-eco Islands. H πρωτοβουλία των GR-eco islands στοχεύει στη μετατροπή των νησιών της Ελλάδας σε πρότυπα πράσινης οικονομίας, ενεργειακής αυτονομίας, ψηφιακών καινοτομιών και οικολογικής κινητικότητας. Σε αυτήν εντάσσονται δράσεις όπως η αυξημένη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, η προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, η βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων και των υδάτων, ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών, ο πράσινος μετασχηματισμός της γεωργίας και του τουρισμού και η ανάπτυξη των λιμενικών και άλλων υποδομών, μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων και προσαρμοσμένων προγραμμάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και των συναρμόδιων Υπουργείων. Είναι μια σπουδαία πρωτοβουλία που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη των νησιών του Ειρηνικού, της Καραϊβικής, της Λατινικής Αμερικής, αλλά και των παράκτιων χωρών. Αν επιτύχουμε ένα πραγματικό ecotourism που θα ενέπνεε και θα εφαρμοζόταν σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς, το αποτύπωμα θα ήταν τεράστιο.

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, από την πλευρά της, φέρνει προς συζήτηση ειδικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα, τα οποία αναδεικνύει και επισπεύδει τις εξελίξεις επ’ αυτών, όπως έκανε επιτυχώς με τις συστηματικές συνεδριάσεις για τις βιώσιμες και «πράσινες» χρηματοδοτήσεις, όπου κατέληξε σε μια σειρά συγκεκριμένων νομοθετικών προτάσεων, οι οποίες και υπεβλήθησαν στην Κυβέρνηση, όπως η ανάγκη θεσμοθέτησης νέων μορφών χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ. ένα κρατικό πράσινο ομόλογο). Η Υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων της Βουλής, που είναι τμήμα της Επιτροπής Περιβάλλοντος, πραγματοποίησε, επί παραδείγματι, συστηματικές συνεδριάσεις για τα εναλλακτικά καύσιμα και τη χρήση τους για την επίτευξη της βιώσιμης ναυτιλίας, επισημαίνοντας την ανάγκη ανάπτυξης του εθνικού πλαισίου της πολιτικής για την προώθηση της αγοράς των εναλλακτικών καυσίμων και την κάλυψη της ζήτησης των πλοίων για έτερες εναλλακτικές μορφές καυσίμων, όπως είναι το υδρογόνο. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσίασε το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ηλεκτροκίνηση πλοίων, αλλά και την πρωτοβουλία της Ελλάδας και της Γαλλίας για δημιουργία σκαφών με ηλιακή ενέργεια. Έθεσε δε στην ατζέντα προς συζήτηση το υδρογόνο, επισπεύδοντας τις εξελίξεις. Είμαι αισιόδοξη ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και να βγούμε νικητές στη μάχη έναντι της κλιματικής κρίσης, αλλά πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες μας, καθώς ό,τι κάνουμε ως σήμερα δεν αρκεί.

Ειδικότερα η Μεσόγειος δοκιμάστηκε από πλημμύρες και φυσικές καταστροφές, όπως, για παράδειγμα, οι πολύ έντονες πυρκαγιές που βιώσαμε αυτό το καλοκαίρι. Πως η ανταλλαγή τεχνογνωσίας στη νομοθεσία και στη νέα τεχνολογία ανάμεσα σε όλα τα ευρωμεσογειακά κράτη, που έχει ήδη ξεκινήσει με την πρωτοβουλία της ελληνικής αντιπροσωπείας, θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος των πυρκαγιών;

Είναι γνωστό ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου παρουσιάζει ιδιαίτερη ευαλωτότητα στις φυσικές καταστροφές, με τις πυρκαγιές, τα τελευταία χρόνια, να έχουν ενταθεί, λόγω της κλιματικής κρίσης, αλλά και της τρωτότητας των οικοσυστημάτων. Προς τούτο, απαιτείται στενότερη θεσμική συνεργασία μεταξύ των ευρωμεσογειακών χωρών στους τομείς της πρόληψης και της αντιμετώπισης των ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών. Στο περιθώριο της προπαρασκευαστικής κοινοβουλευτικής συνάντησης για την Κλιματική Αλλαγή, ενόψει της 26ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στη Γλασκώβη, η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Ελληνικής Βουλής ανέλαβε την πρωτοβουλία και συγκάλεσε πολυμερείς επαφές με Βουλευτές Ευρωμεσογειακών χωρών (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρο, Κροατία, Σλοβενία) και με τον Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης για τη Μεσόγειο (PAM), για να συζητήσουμε το κρίσιμο κοινό ζήτημα των δασικών πυρκαγιών στην περιοχή και τρόπους σύμπραξης για την αντιμετώπισή του. Η συνάντηση είχε ως αποτέλεσμα την αναγνώριση του κοινού προβλήματος, την ανάδειξη της ανάγκης ανταλλαγής τεχνολογίας (know-how) και καλών πρακτικών για την πρόληψη και αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, καθώς και τη σημασία ανάπτυξης κοινών νομοθετικών πρωτοβουλιών. Θα ακολουθήσει η διοργάνωση workshop στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής για την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών και πολιτικών για την προστασία των μεσογειακών δασών με τη συμμετοχή των Προέδρων των Επιτροπών Περιβάλλοντος των ευρωμεσογειακών κρατών. Απώτερος στόχος είναι η «θωράκιση» της Μεσογείου έναντι των φυσικών καταστροφών μέσω της δημιουργίας ενός πιο συντονισμένου μηχανισμού, στο πρότυπο του RescEU, ειδικά για τα ευρωμεσογειακά κράτη, ώστε να υπάρχει αποτελεσματικότερη αντίδραση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Οι δασικές πυρκαγιές στα μεσογειακά οικοσυστήματα είναι μια απειλή σοβαρή και επαναλαμβανόμενη, για την οποία θα πρέπει να είμαστε όσο πιο έτοιμοι γίνεται. Χρειάζεται να δουλέψουμε στενά μαζί, για να θωρακίσουμε και να προστατέψουμε την περιοχή μας για το μέλλον.

Μια σημαντική πολιτική απόφαση είναι η αναδάσωση του 85% όλων των δασών παγκοσμίως. Ειδικότερα στην Ελλάδα 200 εκ. ευρώ θα αξιοποιηθούν για τη μεγαλύτερη προσπάθεια αναδάσωσης που έχει γίνει ποτέ. Ποια άλλα παραδείγματα γενικών πολιτικών αναμένεται πως θα υποστηρίξουν δράσεις που θα φτάσουν και στη γειτονιά μας;

Αναμφίβολα, το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων είναι μια εξαιρετικά σημαντική πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατά την οποία περισσότερα από 20 εκατομμύρια δέντρα θα φυτευτούν σε όλη την Ελλάδα, με προτεραιότητα στις περιοχές που επλήγησαν από τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού. Πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο, ύψους 200 εκατομμυρίων ευρών, που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και έχει χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2025-2026. Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης χρηματοδοτούνται και άλλες σημαντικές δράσεις που θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στους πολίτες, όπως το διευρυμένο πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ οίκον», αλλά και το νέο πρόγραμμα «Αντικατάστασης και Ανακύκλωσης Ενεργοβόρων Ηλεκτρικών Συσκευών», συνολικού προϋπολογισμού 100 εκατ. ευρώ, μέσω του οποίου τα νοικοκυριά θα έχουν τη δυνατότητα να αντικαταστήσουν έως και τρεις ηλεκτρικές συσκευές. Με τα δύο αυτά προγράμματα θα επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ θα μειωθεί σε μόνιμη βάση το ενεργειακό κόστος των νοικοκυριών και παράλληλα θα μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για μια δέσμη μέτρων που θα επηρεάσει την καθημερινότητα των πολιτών. Εξίσου σημαντικό είναι και το πρόγραμμα «Εξοικονομώ επιχειρώντας» που αποσκοπεί στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση παραγωγικών διαδικασιών, συστήματα ανάκτησης θερμότητας στο πλαίσιο παραγωγικών διαδικασιών, εγκατάσταση «έξυπνων» ενεργειακών συστημάτων, ηλεκτρικά οχήματα διανομής κ.λπ. Είναι ένα έργο που θα συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και θα δημιουργήσει πρόσθετες θέσεις εργασίας μέσω της τόνωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Σημαντικό είναι και το πρόγραμμα «Έξυπνες Πόλεις- Smart Cities», το οποίο απευθύνεται σε δήμους της χώρας, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, για την ανάπτυξη εφαρμογών και υπηρεσιών που διευκολύνουν την καθημερινότητα του πολίτη και βελτιστοποιούν τη λειτουργία των δημοτικών υπηρεσιών. Μεταξύ των χρηματοδοτούμενων έργων είναι η ανάπτυξη και αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών σε κρίσιμους τομείς, όπως η διαχείριση απορριμμάτων, η υγεία και η ύδρευση. Θα δοθεί, έτσι, η ευκαιρία σε κέντρα πόλεων να αναβαθμιστούν και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής.

Έχετε υποβάλλει πρόταση που αφορά ειδική χρηματοδότηση για την έρευνα, την καινοτομία και την τεχνολογία σχετικά με ένα ειδικό ζήτημα: την απορρόφηση διοξειδίου άνθρακα από την ατμόσφαιρα και την μετατροπή του σε αλλά υλικά, με χημικούς τρόπους, ή την αποθήκευσή του. Με ποιον τρόπο η εξέλιξη της συγκεκριμένης καινοτομίας θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;

Η κλιματική κρίση δημιουργείται και εντείνεται πρωτίστως από τις πλεονάζουσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και δευτερευόντως των λοιπών αερίων του θερμοκηπίου. Το διοξείδιο του άνθρακος εκλύεται στην ατμόσφαιρα τόσο με φυσικές διεργασίες όσο και με τεχνητές ανθρωπογενείς, κυρίως μέσω των εξορύξεων, της καύσης πετρελαίου, της εξόρυξης και καύσης λιγνίτη, τις χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες μεταφορές, αλλά και άλλες ενέργειες. Όπως η φύση παράγει διοξείδιο του άνθρακος έτσι και το αφαιρεί από την ατμόσφαιρα με τη μετατροπή του σε οξυγόνο κυρίως μέσα από τα πράσινα μέρη των φυτών. Αντιστοίχως και ο άνθρωπος, όπως τεχνητά παράγει διοξείδιο του άνθρακος και το εκλύει στην ατμόσφαιρα έτσι, αφενός με την εκτεταμένη δενδροφύτευση, αποκαθιστώντας τα χαμένα δάση, και αφετέρου με τη χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί και να το αφαιρέσει από την ατμόσφαιρα και να επαναφέρει τη σωστή ισορροπία, στην ποσότητα που συναντάται, το διοξείδιο του άνθρακος στην ατμόσφαιρα, δηλαδή να αποκαταστήσει το επιθυμητό ισοζύγιο, το οποίο δεν διαταράσσει πλέον το κλίμα και τις λοιπές φυσικές διεργασίες.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας θα πρέπει να αποθηκεύσουμε το πλεονάζον διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, αλλά κυρίως να το μετατρέψουμε σε άλλα υλικά και να επαναχρησιμοποιηθεί. Υπάρχει διαθέσιμη η τεχνολογία, ώστε το διοξείδιο του άνθρακα, καθότι είναι χημική ένωση, να μπορέσει να μετατραπεί και να αποτελέσει μέρος άλλων χρήσιμων σταθερών και υγρών υλικών και ουσιών, όπως τα άλατα και το ανθρακικό ασβέστιο. Η εκτεταμένη εφαρμογή των τεχνολογιών δέσμευσης, αποθήκευσης και μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακος είναι ο καθοριστικός παράγων που διεθνώς θα συμβάλλει στην αντιστροφή της έως τώρα βέβαιης πορείας μας προς την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, η μετατροπή και η επαναχρησιμοποίησή του είναι κάτι που το επιτάσσει η κλιματική κρίση και η κυκλική οικονομία. Το πλεονάζον διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να ιδωθεί ως μια πηγή από την οποία μπορούμε να δημιουργήσουμε δευτερογενή υλικά, όπως αντίστοιχα γίνεται και με τα απόβλητα.Η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής θα «ανοίξει» νέο κύκλο συνεδριάσεων, αφιερωμένο στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία για την προστασία του περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με έρευνα στο περιοδικό Nature Climate Change, το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού βιώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Λαμβάνοντας υπόψη το επείγον της κατάστασης, ποιες ήταν οι σπουδαιότερες δεσμεύσεις του Cop26 της Γλασκόβης για το ζήτημα και γιατί τα κείμενα που εγκρίθηκαν χαρακτηρίστηκαν από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ως συμβιβασμός;

Στη Γλασκόβη ήταν στραμμένα το Νοέμβριο τα «φώτα» της διεθνούς κοινότητας για την 26η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών της Διεθνούς Σύμβασης – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC COP26). Κατά την διάρκεια της Διάσκεψης σημειώθηκαν σημαντικές θετικές εξελίξεις για την παύση της αποψίλωσης των δασών, τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών μεθανίου και την προώθηση της συνεργασίας για την πράσινη καινοτομία, οι οποίες δείχνουν μια στροφή από την κλιματική φιλοδοξία στη δράση για το κλίμα, ενώ επήλθε συμφωνία για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς άνθρακος (άρθρο 6). Οι χώρες ανακοίνωσαν δε τις αναθεωρημένες εθνικά καθορισμένες συνεισφορές τους (NDCs) για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα.

Οι δεσμεύσεις, ωστόσο, που επιτεύχθηκαν στην COP26 δεν ήταν γενναίες, ενώ επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά ότι κινούμαστε πιο αργά από ότι πρέπει. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν ήταν κατά κύριο λόγο πολιτικά κείμενα, έγγραφα «μαλακού δικαίου», που θέτουν μεν το γενικότερο πλαίσιο και τις αρχές, αλλά δεν είναι νομικά δεσμευτικά. Επί παραδείγματι, η Παγκόσμια Δέσμευση για το Μεθάνιο συνιστά ένα πρώτο διεθνές κείμενο, το οποίο, θα πρέπει αφενός να αποτελέσει έναυσμα για την ανάληψη διεθνούς και εθνικής δράσης για την μείωση των εκπομπών μεθανίου και αφετέρου, για να είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματικό, θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση διαπραγμάτευσης και υιοθέτησης μιας διεθνούς νομικά δεσμευτικής συμφωνίας με συγκεκριμένες δεσμεύσεις, στόχους και χρονοδιαγράμματα. Περιλαμβάνει τις πρώτες δράσεις για τη μείωση του μεθανίου στον τομέα της ενέργειας αλλά χωρίς να προχωρά σε ρυθμίσεις και μέτρα για τον τομέα της αγροτικής παραγωγής, ο οποίος από κοινού με την κτηνοτροφία παράγουν το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωπογενών εκπομπών του μεθανίου. Επομένως, δεν προχωράμε αρκετά γρήγορα σε δράσεις που μπορούν να επιφέρουν ουσιαστική πρόοδο στη μάχη κατά της κλιματικής κρίσης.