Έρχεται το 2ο Athens ESG Forum

Αναλυτικότερα, με κεντρικό θέμα “The Emerging Landscape of Sustainable Finance” και με τη συμμετοχή περισσοτέρων από 250 στελεχών εισηγμένων και μεγάλων επιχειρήσεων, φορέων και οργανισμών από κάθε κλάδο, το συνέδριο θα αναφερθεί στο πλαίσιο, τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης έργων και επιχειρήσεων υπό το πρίσμα του ESG, καθώς επίσης θα παρουσιάσει βέλτιστες πρακτικές υιοθέτηση των κριτηρίων από επιχειρήσεις και οργανισμούς. Στο συνέδριο θα απευθύνει χαιρετισμό ο Υπουργός Οικονομικών, κύριος Χρήστος Σταϊκούρας.

Η λίστα των διακεκριμένων ομιλητών του φετινού συνεδρίου περιλαμβάνει στελέχη από την Ελλάδα και το εξωτερικό:

  • Hortense Bioy, Global Director of Sustainability Research στην Morningstar
  • Πάνος Σερέτης, Head of ESG, Sustainable Finance EMEA στην Bank of America Merrill Lynch
  • Elena Philipova, Director, Sustainable Finance στο London Stock Exchange Group
  • Έλλη Σιαπκίδου, Financial System Research Lead στην World Benchmarking Alliance
  • Βασιλική Λαζαράκου, Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς
  • Φώτης Κουρμούσης, Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Υπουργείο Οικονομικών
  • Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης
  • Γεώργιος Νούνεσης, Διευθυντής και Πρόεδρος ΔΣ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
  • Δρ. Αναστάσιος Σεπετής, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
  • Νίκος Αυλώνας, Πρόεδρος και ιδρυτής του Κέντρου Αειφορίας (CSE)
  • Μελίνα Ταπραντζή, Ιδρύτρια της Wise Greece

Συζητώντας με την Πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, τρεις Καθηγητές και μια Κοινωνική Επιχειρηματία για τα ESG
Με αφορμή τη συμμετοχή τους στο 2ο Athens ESG Forum τον Απρίλιο, μιλήσαμε με πέντε από τους ομιλητές του συνεδρίου για τα ESG, τις θαρραλέες -πλην απαιτούμενες- πολιτικές, τη νέα επιχειρηματικότητα και την ανάγκη για ένα «συμβόλαιο βιωσιμότητας» ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

  • Η Βασιλική Λαζαράκου, Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.
  • Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής Διοίκησης και Διευθυντής του Εργαστηρίου Συστημάτων της Χρηματοοικονομικής Διοίκησης στο Πολυτεχνείο Κρήτης, άρτι διακεκριμένος από το Research.com ως ένας από τους 300 πιο επιδραστικούς ακαδημαϊκούς στο αντικείμενο της Διοίκησης Επιχειρήσεων.
  • Ο Δρ. Γεώργιος Νούνεσης, Διευθυντής & Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου στο ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”.
  • Ο Αναστάσιος Σεπετής, Επίκουρος Καθηγητής για τις Πολιτικές και τα Χρηματοοικονομικά της Αειφόρου Ανάπτυξης και της Κοινωνικής Προστασίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
  • Η Μελίνα Ταπραντζή, Κοινωνική Επιχειρηματίας, σύμβουλος σε θέματα SDGs και ESG, καθώς και ιδρύτρια της Wise Greece, η οποία βραβεύτηκε το 2020 από τα Ηνωμένα Έθνη και την Παγκόσμια Τράπεζα με το βραβείο «SDGs and Her».

ESG+: Προ εβδομάδων, ο ιδρυτής της BlackRock, Larry Fink, στην ετήσια επιστολή του προς τους CEO ανέφερε μεταξύ άλλων το εξής: “Stakeholder capitalism is not about politics. It is not a social or ideological agenda. It is not “woke.” It is capitalism, driven by mutually beneficial relationships between you and the employees, customers, suppliers, and communities your company relies on to prosper. This is the power of capitalism.” Τελικά τα ESG είναι θέμα πολιτικό, οικονομικό ή κάτι άλλο; Σε τι αποσκοπούν;

Βασιλική Λαζαράκου

Βασιλική Λαζαράκου: Πράγματι την τελευταία τριετία έχουν εντατικοποιηθεί οι ενέργειες για την ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG σε θεσμικό και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Όπως είναι γνωστό, η ΕΕ προχώρησε πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο σε θεσμοθέτηση των παραγόντων της αειφορίας ή βιωσιμότητας (ESG) στη νομοθεσία με στόχο την προσαρμογή του χρηματοπιστωτικού τομέα στις επιταγές που είχαν τεθεί ήδη από προηγούμενες ημερομηνίες – σταθμούς: Αναφέρομαι στην «Ατζέντα του 2030» για ένα παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη από τον ΟΗΕ , στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2016 και στη συνέχεια στην εισαγωγή από την ΕΕ της Πράσινης Συμφωνίας και στη μετέπειτα εξειδίκευση των στόχων αυτών (Action Plan on Sustainable Finance και EU Renewed Sustainable Finance Strategy) όπου και τέθηκε η προθεσμία του 2050 για μία κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη. Με δεδομένο ότι το πλαίσιο της αειφορίας είναι πολυδιάστατο και αγγίζει το σύνολο των οικονομικών φορέων, τόσο του επιχειρηματικού τομέα όσο και των ίδιων των κρατών, εισάγοντες νέες έννοιες και επιταγές για όλους, θεωρώ ότι η απόφαση της ΕΕ να θεσμοθετήσει συγκεκριμένα κριτήρια βιωσιμότητας αποτελεί ιστορικό βήμα προς την έμπρακτη εκκίνηση αντιμετώπισης του προβλήματος της βιωσιμότητας. Με αυτήν την έννοια λοιπόν η εφαρμογή των κριτηρίων ESG αποτελεί καθοριστική δέσμευση πολιτικής για την ενσωμάτωση αφενός των περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβληματισμών στο θεσμικό πλαίσιο των κεφαλαιαγορών αλλά και των θεμάτων της χρηστής διακυβέρνησης των οικονομικών φορέων, τομέας που η χώρα μας έχει ήδη δώσει βαρύτητα εισάγοντες συγκεκριμένη εθνική νομοθεσία (πρόσφατη νομοθεσία για την εταιρική διακυβέρνηση ν. 4706/2020 (corporate governance).

Αναστάσιος Σεπετής

Αναστάσιος Σεπετής: Σήμερα, οι Παγκόσμιες, Ευρωπαϊκές και Εθνικές πολιτικές για την Αειφόρο Ανάπτυξη και οι Περιβαλλοντικοί, Κοινωνικοί και εταιρικής Διακυβέρνησης παράγοντες (ESG) συνδέονται πολλαπλώς με τις δημόσιες πολιτικές με τη σύγχρονη στρατηγική των επιχειρήσεων και τους χρηματοπιστωτικούς και επενδυτικούς φορείς, κυρίως υπό τους στόχους της αειφόρου χρηματοδότησης, της αειφόρου ταξινομίας, την πράσινη συμφωνία και τη δίκαια μετάβαση. Τέτοιοι στόχοι είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η μείωση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της βιωσιμότητας των φυσικών πόρων, η εξυπηρέτηση της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής προστασίας, της εταιρική κοινωνικής ευθύνης και της δικαίας διακυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτό, βλέπουμε πολλές φορές αυτοί οι στόχοι αντιτίθενται στις στενά επιχειρηματικές και χρηματοπιστωτικές σκοπιμότητες της ορθόδοξης οικονομικής σκέψης για τη μεγιστοποίηση των κερδών.

Μελίνα Ταπραντζή

Μελίνα Ταπραντζή: Τα ESG είναι σίγουρα θέμα οικονομικοπολιτικό, καθώς ειδικά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο θα δημιουργούνται ολοένα και περισσότερες νομοθεσίες που ως ένα βαθμό θα «αναγκάζουν» τις εταιρείες να κινούνται προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Είναι όμως και θέμα εκπαίδευσης της αγοράς, καθώς είναι ξεκάθαρο ότι μακροπρόθεσμα τα συμφέροντα των “stakeholders” θα ταυτιστούν με αυτά των “shareholders”, αλλά βραχυπρόθεσμα πρέπει και οι δύο πλευρές να είναι έτοιμες να αποδεχθούν ότι δεν μπορεί να είναι όλοι ικανοποιημένοι αύριο το πρωί. Αν μην ξεχνάμε όμως, ότι είναι και θέμα κοινωνικό. Οι Millennials, αλλά ακόμα περισσότερο η Generation Z, απαιτούν πλέον από τις εταιρείες να εφαρμόζουν τα κριτήρια ESG, αλλιώς μπορούν να τους γυρίσουν την πλάτη σε χρόνο μηδέν. Θα λέγαμε λοιπόν ότι πρέπει να υπάρξει ένα «άλλο είδος καπιταλισμού», που το οικονομικό όφελος θα συμβαδίζει σε απόλυτη ισορροπία με το κοινωνικό και το περιβαλλοντικό όφελος.

ESG+: Αυτό που διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια, είναι ότι η συζήτηση γύρω από τα ESG να κλιμακώνεται, τόσο σε θεσμικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Αποτελεί η εφαρμογή κριτηρίων βιωσιμότητας μια ολοκληρωμένη και πειστική απάντηση στην κλιματική αλλαγή και σε άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία ή απαιτούνται κι άλλες προϋποθέσεις;

Βασιλική Λαζαράκου: Όπως προαναφέρθηκε, το εγχείρημα είναι τεράστιο και απαιτεί τη συμβολή όλων των παραγόντων ώστε οι μηχανισμοί που υιοθετήθηκαν να καταφέρουν να ανοίξουν μία νέα προσέγγιση στην χρηματοοικονομική και γενικότερα στην οικονομία και την κοινωνία. Όπως είναι γνωστό, εκτός από τα χαρακτηριστικά που αφορούν το περιβάλλον με τους έξι στόχους που έχει θέσει ο Κανονισμός Τaxonomy, η ΕΕ επεξεργάζεται αντίστοιχους στόχους για τους Κοινωνικούς παράγοντες (S) και για τη Διακυβέρνηση (G) , όπου και γίνεται λόγος για το γνωστό “stakeholders’ capitalism” που θέτετε και στην ερώτησή σας. Το εγχείρημα είναι πολύπλοκο και απαιτεί σημαντική συναίνεση προς νέους περισσότερο κοινωνικούς στόχους και γενικότερα κοινή προσέγγιση από όλα τα κράτη – μέλη αλλά ήδη ο προβληματισμός έχει τεθεί και αυτό είναι επιτυχία και «αλλαγή παραδείγματος». Σαφώς και απαιτούνται κρίσιμες προϋποθέσεις για την εφαρμογή αυτής της μεγαλόπνοης μετάβασης και προς αυτήν την κατεύθυνση εργάζονται εντατικά οι εποπτικές αρχές του χρηματοπιστωτικού τομέα σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ESMA, EBA, EIOPA). Το θέμα της ενσωμάτωσης των παραγόντων αειφορίας έχει πολλαπλά αναμενόμενα οφέλη ακόμα και σε όρους ανταγωνιστικότητας της χώρας, αλλά εισάγει και νέους κινδύνους (βλ. «greenwashing” κ.α.) καθώς και κόστη προσαρμογής. Ας αναφέρω, ωστόσο, τρείς βασικές προϋποθέσεις. Πρώτον, να επέλθει συμφωνία για την από κοινού ρύθμιση των φορέων που καλούνται να παρέχουν τα πρωτογενή στοιχεία esg μέσω π.χ., scorings που θα παρέχονται από εξειδικευμένους φορείς οι οποίοι όμως θα πρέπει να εποπτεύονται. Παραπέμπω σχετικά σε πρόσφατη Ανακοίνωση της ΕΚ της 8/2/2022. Δεύτερον, απαιτείται σημαντική εγρήγορση και στοχευμένη εκπαίδευση στα θέματα της βιωσιμότητας όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων αλλά και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας γενικότερα, στο πλαίσιο και του «financial literacy» και τρίτον, να εδραιωθεί αποτελεσματική συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο δεδομένου ότι τα θέματα αυτά και ιδίως το Περιβάλλον δεν αφορά μόνο την δική μας ήπειρο. Πράγματι το ESG είναι σοβαρότατη πρόκληση για όλους και είναι θέμα καταρχήν απόφασης για ευαισθητοποίηση στα σημαντικά αυτά κριτήρια και άρα αλλαγής νοοτροπίας και μετά, πολιτικό, οικονομικό και σίγουρα πολλά υποσχόμενο! Είναι βέβαια και ταυτόχρονα ευκαιρία σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα καθώς οι επιχειρήσεις καλούνται να επενδύσουν στην καινοτομία και στον μετασχηματισμό τους με στόχο την ανταγωνιστικότητά τους.

Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης

Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης: Οι όροι CSR, SRI, ESG, Sustainability, circular economy και άλλοι πολλοί, όσο περνάει ο καιρός φαίνεται να αποκτούν την προσοχή επιχειρηματιών, επενδυτών, τραπεζών, επιστημόνων. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχουν ανάγκες οι οποίες δημιουργούν ή πρόκειται να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα. Αυτές οι ανάγκες μπορεί να είναι περιβαλλοντικές, όπως προβλέπεται από την επιστημονική κοινότητα ότι μέχρι το 2050 θα πρέπει να έχει πέσει η θερμοκρασία της γης κατά δύο βαθμούς κελσίου, διαφορετικά η γη δεν θα είναι βιώσιμος πλανήτης για τον άνθρωπο. Επίσης, έχουμε πολλές κοινωνικές ανάγκες, μια από αυτές και αρκετά επίκαιρη είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας ή η ισότητα ανάμεσα στα φύλα. Οι μέτοχοι, οι επενδυτές θέλουν χαμηλότερο ρίσκο. Πέρα από τις χρηματοοικονομικές προβλέψεις και αναλύσεις που πραγματοποιούνται για τη φερεγγυότητα και αποδοτικότητα μιας εταιρείας εξίσου σημαντικά κριτήρια για τη μείωση του ρίσκου είναι τα διακυβερνητικά κριτήρια τα οποία αναφέρονται στην διαφάνεια και την ηθική και ορθή λειτουργία της διοίκησης μια εταιρείας. Έτσι, λοιπόν εφόσον ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με αυτά τα προβλήματα θα πρέπει να βρει και λύση. Μια ουσιαστική και αποτελεσματική λύση πιστεύουμε ότι είναι η εφαρμογή κριτηρίων ESG (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Κοινωνικά Υπεύθυνη Επένδυση: Μέθοδοι και Κριτήρια ESG, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2022). Η επιλογή αυτών των κριτηρίων θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική και να γίνονται σωστές αναλύσεις, με τα σωστά εργαλεία. Αν λοιπόν τα κριτήρια είναι κατάλληλα, αντικατοπτρίζοντας την πραγματικότητα και ερμηνεύοντάς τα ορθά τότε οι επιχειρήσεις που έχουν τόση μεγάλη επιρροή πάνω στον άνθρωπο και στο περιβάλλον μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο ασφαλές, με λιγότερα κοινωνικά προβλήματα αύριο καθώς και μια σημαντική ελαχιστοποίηση του ρίσκου στις εταιρείες.

Αναστάσιος Σεπετής: Εδώ τίθεται μια σειρά εύλογων ερωτημάτων: Ποιο είναι το κόστος της κλιματικής αλλαγής σε σημερινές και μελλοντικές τιμές του κράτους ή της επιχείρησης, το κόστος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και το κόστος των κοινωνικών υπεύθυνων πολιτικών; Πώς το κράτος ή η επιχείρηση θα κερδίσει από το συγκριτικό ανταγωνιστικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό πλεονέκτημα, την περιβαλλοντική καινοτομία και την κοινωνική υπευθυνότητα; Πώς θα εκπαιδευτούν τα μελλοντικά στελέχη της αγοράς στις περιβαλλοντικές πολιτικές, την εταιρική κοινωνική ευθύνη και την εταιρική διακυβέρνηση; Πώς θα αλλάξει η επιχειρηματική, η καταναλωτική και επενδυτική κουλτούρα προς τους πολιτικούς στόχους της αειφόρου ανάπτυξης; Πόσο θα πληρώσει το χρηματοπιστωτικό και το επενδυτικό σύστημα τον περιβαλλοντικό, κοινωνικό και αειφόρο κίνδυνο ή θα κερδίσει υπεραξίες από την περιβαλλοντική, κοινωνική και αειφόρο ευκαιρία; Ποιος θα ταξινομήσει, θα αξιολογήσει, και θα λογοδοτήσει για την περιβαλλοντική, κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση των επιχειρήσεων και των χρηματοπιστωτικών φορέων; Ποια χρηματοοικονομικά μεθοδολογικά εργαλεία και χρηματοοικονομικά μοντέλα θα χρησιμοποιήσουμε για να αξιολογήσουμε την συσχέτιση της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και την εταιρική διακυβέρνησης των επιχειρήσεων με την αξία των αξιογράφων που διαπραγματεύονται στην αγορά κεφαλαίων; Και τέλος, πώς θα μοχλεύσουμε τις επιχειρήσεις, τους χρηματοπιστωτικούς φορείς και τους επενδυτές να επενδύσουν στην αειφόρο ανάπτυξη και την πράσινη συμφωνία, ώστε να έχουμε μια δίκαια μετάβαση δίχως να επηρεάσουμε την αποτελεσματική λειτουργεία της αγορά κεφαλαίων; Αυτή είναι πλέον μία κρίσιμη ευθύνη, μια ατομική και συλλογική ευθύνη, για την Αειφόρο Ανάπτυξη και την επίδραση της στις Επιχειρήσεις, στους Χρηματοπιστωτικούς φορείς στις λειτουργίες και τις προτεραιότητες του νέου Κοινωνικού Κράτους, που επιβάλλουν πλέον μία συνολική παρέμβαση του κράτους, της αγοράς και της κοινωνίας των πολιτών για την αποτελεσματική διαχείριση οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων υπό συνθήκες λειτουργίας της Αειφόρου Αγοράς Κεφαλαίων.

Μελίνα Ταπραντζή: Είναι πολύ ενθαρρυντικό, ότι η συζήτηση, αλλά κυρίως η εφαρμογή των κριτηρίων ESG δεν είναι πια μία «μόδα» της εποχής, αλλά μία αναγκαιότητα που αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερες εταιρείες και κυβερνήσεις. Όσα βήματα γίνονται δε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, με στόχο όχι μόνο να έρθουν οι επιχειρήσεις αντιμέτωπες με τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο που δημιουργούν, αλλά να δημιουργήσουν και ένα καλύτερο μέλλον, στρεφόμενες σε πράσινες επενδύσεις, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν την ενδυνάμωση και τη συμπερίληψη των κοινωνιών στις οποίες δραστηριοποιούνται. Ακόμα και αυτό όμως δεν είναι αρκετό! Η πραγματική αλλαγή θα έρθει όχι “top down”, αλλά “bottom up”. Τα ESG κριτήρια δεν μπορεί να αφορούν μόνο στις μεγάλες εταιρείες, όταν για παράδειγμα περισσότερο από το 75% των εταιρειών στην Ελλάδα είναι μικρομεσαίες. Παράλληλα, πρέπει ο κάθε πολίτης να αντιληφθεί την αξία και τη δύναμη της ατομικής του ευθύνης και να επιτρέψει την αλλαγή του τρόπου σκέψης που είχε μέχρι σήμερα, ώστε να καταναλώνει πιο ηθικά, να σέβεται το περιβάλλον και να δίνει ίσες ευκαιρίες ακόμα και σε ανθρώπους που δεν είναι ίδιοι με εκείνον.

ESG+: Ο επιχειρηματικός αλλά και ο πολιτικός κόσμος φαίνεται ότι έχει μπει σε τροχιά ESG. Πώς οι τεχνολογικοί φορείς όπως ο «Δημόκριτος» ανταποκρίνονται σε αυτή την αλλαγή πορείας;

Γεώργιος Νούνεσης

Γεώργιος Νούνεσης: Εταιρείες σε όλο τον κόσμο δείχνουν πλέον να κατανοούν τις επιπτώσεις από τις ESG πρακτικές και την υπεύθυνη στρατηγική που υιοθετούν ανταποκρινόμενες στις προσδοκίες των μετόχων τους, των εργαζομένων τους και βεβαίως της κοινωνίας. Είναι σήμερα πιο σημαντικό από ποτέ, να τελειοποιηθούν με διαφάνεια οι διαδικασίες προτυποποίησης των περιβαλλοντικών δεδομένων και της θέσπισης των κριτηρίων βιωσιμότητας. Στον Δημόκριτο, έναν δημόσιο ερευνητικό οργανισμό, τα προγράμματά μας εμπνέονται από τη «Νέα Πράσινη Συμφωνία» και συμβάλουμε ώστε η τεχνολογία να αναδείξει τα ισχυρά εργαλεία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.


Περισσότερες πληροφορίες για το Athens ESG Forum, που πραγματοποιείται με την τιμητική υποστήριξη της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, του ΕΕΔΕΓΕ και του ΣΕΒ θα βρείτε στην ιστοσελίδα www.athens-ESG-forum.gr