Καθώς δημοσίευμα της Guardian τοποθετεί την Αθήνα στο επίκεντρο των θυμάτων της κλιματικής αλλαγής, η πρώτη Chief Heat Officer της Ευρώπης καταστρώνει τη στρατηγική που θα αναστρέψει τη δυσοίωνη πρόβλεψη και οραματίζεται μια πιο πράσινη πόλη.
Η κλιματική αλλαγή είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ζήσαμε ένα καλοκαίρι που σημαδεύτηκε από πλημμύρες, πυρκαγιές και παρατεταμένους καύσωνες. Πώς διαμορφώνεται το τοπίο παγκοσμίως σε ό,τι αφορά την κλιματική κρίση; Είναι τελικά ο χρόνος που μας απομένει για δράση λιγότερος από αυτόν που αρχικά υπολογίζαμε;
Ο χρόνος είναι πράγματι πολύ περιορισμένος. Σημαντική έκθεση της ΙPCC τον Αύγουστο πιστοποιεί ότι παρόλο που, σύμφωνα με τη συνθήκη του Παρισιού, στοχεύαμε παγκοσμίως σε μείωση της ανόδου θερμοκρασίας για να μη φτάσουμε το επιπλέον 1.5°C από την προβιομηχανική περίοδο, έχουμε αγγίξει ήδη το 1,2°C.
Αυτό σημαίνει ότι θα φτάσουμε και θα υπερβούμε το 1,5°C, ακόμη και στα πιο αισιόδοξα σενάρια. Επαναλαμβάνω ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι από τα πιο ευάλωτα γεωγραφικά σημεία όσον αφορά την άνοδο της θερμοκρασίας. Μια σημαντική μελέτη του Κώστα Καρτάλη και του Ματθαίου Σανταμούρη, μαζί με μια ολόκληρη ομάδα ειδικών για θέματα κλιματικής αλλαγής που δημοσιεύσαν στη διαΝΕΟσις, αναφέρει πως μέχρι τα μέσα του αιώνα η θερμοκρασία θα έχει αυξηθεί κατά 2,2°C – 3,8°C στην Ελλάδα.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Το καλοκαίρι θα έχουμε παρατεταμένους καύσωνες, για 15-20 παραπάνω από σήμερα μέρες και κατά μέσο όρο 12% μείωση των βροχοπτώσεων. Οι έντονες βροχές σε μικρό διάστημα θα προκαλούν πλημμυρικά φαινόμενα που θα διαβρώνουν τα εδάφη. Τα προγνωστικά είναι δυσοίωνα και το παράδοξο είναι ότι μέχρι τώρα δεν τα άκουγε κανείς στην Ελλάδα. Εστιάζαμε στον Covid-19 και την οικονομική κρίση αλλά όχι στην κλιματική αλλαγή, την οποία για κάποιον λόγο ερμηνεύαμε μόνο ως άνοδο της στάθμης της θάλασσας, πλημμύρες, τυφώνες και άλλα ακραία φαινόμενα που βλέπαμε σε άλλες χώρες.
Κι όμως, φέτος το καλοκαίρι λόγω ακραία υψηλών θερμοκρασιών, όπως αναφέρουν στοιχεία της Eurostat, στην Ελλάδα είχαμε 2300 επιπλέον θανάτους (εξαιρώντας τους καταγεγραμμένους θανάτους από Covid) σε σχέση με τα προηγούμενα πέντε χρόνια ανάμεσα στα τέλη Ιουλίου και τα μέσα Αυγούστου. Μόνον την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου είχαμε 1400 περισσότερους θανάτους σε σχέση με προηγούμενα έτη.
Πολλοί θα αρρωστήσουν και θα πεθάνουν αφού το σώμα μας δεν έχει συνηθίσει σε τόσο μεγάλο θερμικό φορτίο. Οι άνθρωποι πάνω από 60 ετών, οι έγκυοι και όσοι απασχολούνται σε χειρωνακτικές εργασίες διατρέχουν τον περισσότερο κίνδυνο.
Επιπλέον, όταν οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές πέφτει η παραγωγικότητα των εργαζόμενων και συνεπώς χάνουμε μέρος της οικονομικής μας δραστηριότητας ως χώρα. Επίσης, εκδηλώνονται ψυχολογικά προβλήματα στους ανθρώπους, όπως η κατάθλιψη ή η σύγχυση στους ηλικιωμένους. Στα μαγαζιά η κίνηση σταματά, καθώς τα άτομα κλείνονται στα σπίτια ή καταφεύγουν σε εσωτερικούς χώρους.
Ωστόσο, η ομορφιά της πόλης είναι έξω, στους δρόμους, στα μαγαζιά, στα θέατρα και τα εστιατόρια, γενικά στους δημόσιους χώρους. Τέλος, ας λάβουμε υπόψιν μας ότι οι πολύ έντονοι καύσωνες και οι πυρκαγιές σταδιακά πλήττουν και τον τουρισμό μας, αφού προκύπτουν προβλήματα επισκεψιμότητας της χώρας.
Στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης βρίσκεται η Αθήνα. Μάλιστα, δημοσίευμα της Guardian αναφέρει πως η πόλη αποτελεί το μεγαλύτερο θύμα της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη. Μπορούμε άραγε να ανατρέψουμε αυτή τη δυσοίωνη εκτίμηση;
Πράγματι, η Αθήνα συγκαταλέγεται στις πρωτεύουσες της Ευρώπης που αναμένεται να αποδειχθούν πιο ευάλωτες στην αύξηση της θερμοκρασίας και στην λειψυδρία. Μπορούμε όμως να αναστρέψουμε αυτό το σενάριο και έχουμε ήδη δει πολλές πόλεις να καθίστανται πιο ανθεκτικές σε ζητήματα κλιματικής αλλαγής.
Πρέπει να βιαστούμε. Κατευθυνόμαστε ήδη προς τη σχεδίαση μιας πιο δροσερής πόλης, με πολύ περισσότερο πράσινο, πολλαπλασιάζοντας τους χώρους πρασίνου και υποστηρίζοντας τα Αθηναϊκά δέντρα. Είναι η βασικότερη ασπίδα που έχουμε κατά της ακραίας ζέστης και γενικά κατά της Κλιματικής Αλλαγής.
Ήρθε η εποχή να δράσουμε ριζοσπαστικά και οι δημόσιοι χώροι να γεμίσουν από δέντρα αντί για αυτοκίνητα. Ασφαλώς, χρειάζεται να κονταροχτυπηθούμε για τα αυτοκίνητα και να γίνει σωστός σχεδιασμός πράσινων χώρων για να είναι υγιή τα φυτά σε 10, 20 και 30 χρόνια από τώρα, με υψηλότερες θερμοκρασίες.
Για να χαμηλώσει η θερμοκρασία απαιτούνται στοιχεία νερού στα πάρκα μαζί με φυλλοβόλα δέντρα με πυκνά φυλλώματα που θα μειώσουν 4 και 5 βαθμούς τη θερμοκρασία, σε συνδυασμό με ψυχρά υλικά στα γύρω κτίρια και στα πεζοδρόμια. Στο δήμο Αθηναίων έχουμε ήδη δώσει μεγάλη σημασία στη συντήρηση των σιντριβανιών μας και όλες οι πεζοδρομήσεις γίνονται πλέον με ψυχρά υλικά. Όμως η δράση και ο συντονισμός απαιτείται να γίνουν σε επίπεδο μητρόπολης, για να βοηθηθεί όλο το οικοδομικό της Αθήνας και να μην αρκεστούμε στα ημίμετρα.
Ποια έργα έχουν δρομολογηθεί μέχρι σήμερα στην Αθήνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, δεδομένου του γεγονότος πως το 2021 συνιστά το έτος επικαιροποίησης του Σχεδίου δράσης για την κλιματική αλλαγή; Ποιες δράσεις δείχνουν να αποδίδουν και ποιο είναι το συνολικό σχέδιο παρέμβασης στην πόλη για την ενίσχυση των αστικών πνευμόνων της;
Υπάρχουν δράσεις που δείχνουν να αποδίδουν. Οπουδήποτε έχουμε φτιάξει πράσινους χώρους αυτοί προσθέτουν ένα ψήγμα δροσιάς. Επίσης, τα πάρκα τσέπης στις γειτονιές παίζουν τον ρόλο τους στην ανάσα οξυγόνου που επιζητούμε. Δύο μεγάλα πάρκα στον Ελαιώνα και η Διπλή Ανάπλαση θα μπορεί να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στις θερμοκρασίες της πόλης μας.
Ακόμη, ολοκληρώνεται ο σχεδιασμός για τους 3 μεγάλους «πράσινους διαδρόμους» στην Αθήνα με χρήματα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με κονδύλι 5 εκατομμυρίων που λέγονται Natural Finance Facility Capital, και συνιστούν ειδικό κεφάλαιο για θέματα Πράσινων Υποδομών που πρώτη η Αθήνα διεκδίκησε και πήρε στην Ευρώπη. Οι πράσινοι διάδρομοι βρίσκονται στα Εξάρχεια, στη Λαμπρινή και κοντά στην Ακαδημία Πλάτωνος.
Tο ζήτημα των δροσερών διαδρόμων, με διαμπερή ψηλά δέντρα πλούσιας κώμης, αποτελεί τον καλύτερο σχεδιασμό όσον αφορά την ζέστη καθώς επιτρέπει καλύτερη κίνηση του αέρα. Επίσης σχεδιάζονται με αυτή την λογική δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, διαπλατύνσεις πεζοδρομίων και πεζοδρομήσεις με στόχο την αύξηση πάντα της σκίασής τους με δέντρα.
Καταβάλλεται ήδη μεγάλη προσπάθεια να υποστηριχθούν οι υφιστάμενοι πράσινοι χώροι με καλύτερη συντήρηση και να προστατευθεί το φυτικό κεφάλαιο. Χρειαζόμαστε βέβαια ακόμη πιο ισχυρές παρεμβάσεις και σωστό συντονισμό.
Με ποιον τρόπο ο Δήμος Αθηνών ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να εφαρμόσουν τα κριτήρια βιωσιμότητας; Ποιες μεθόδους ακολουθείτε για τη μέτρηση του αποτυπώματος άνθρακα και πώς επιβραβεύετε την πράσινη επιχειρηματικότητα;
Ως πόλη μετράμε τα αποτυπώματα άνθρακα της Αθήνας σύμφωνα με διεθνή πρωτόκολλα στα οποία συμμετέχουμε και από τα οποία έχουμε βραβευτεί για τρία συναπτά έτη (CDP awards). Η αλήθεια είναι πως πάμε καλά, αφού έχουμε κατεβάσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) κατά 14% τα τελευταία χρόνια.
Αυτό οφείλεται και στην σημαντική διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας και όχι μόνον σε δράσεις του Δήμου μας. Στόχος μας είναι να το μειώσουμε στο 61% μέχρι το 2030 τα ΑτΘ και να πάμε προς μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050. Ο στόχος αυτός έχει υπολογιστεί ρεαλιστικά και μπορεί να επιτευχθεί μέσα από συνέργειες και ταύτιση πολιτικών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και φυσικά έντονη δραστηριοποίηση. Είναι μονόδρομος.
Χρειάζονται επενδύσεις. Υπάρχουν κονδύλια που διατίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για σοβαρές πράσινες επενδύσεις, το θέμα είναι εμείς πόσο έξυπνοι είμαστε να τα επενδύσουμε σωστά. Προσωπικά, πιστεύω στην πράσινη επιχειρηματικότητα. Εξάλλου αν οι επιχειρήσεις δεν αναλάβουν τις δικές τους πρωτοποριακές δράσεις, είμαστε χαμένοι. Κι αυτό βλέπουμε να γίνεται όλο και περισσότερο: ο ιδιωτικός τομέας και οι πόλεις παίρνουν τα ηνία στα χέρια τους λόγω ανικανότητας των κυβερνήσεων να προχωρήσουν σε σημαντικές διεθνείς δεσμεύσεις που θα αποτρέψουν τα χειρότερα για τον πλανήτη και την ανθρωπότητα.
Σε πολλές περιπτώσεις οι επιχειρήσεις θέτουν πρώτες τις προδιαγραφές βιωσιμότητας και ύστερα ακολουθούν οι πολιτικοί. Προφανώς, έχουν καταλάβει ότι το μέλλον βρίσκεται εκεί. Άλλωστε, αλίμονο σε όσους -πολιτικούς και επιχειρηματίες- εξετάζουν κοντόφθαλμα τα οφέλη που έχουν να προσκομίσουν από τις θητείες τους. Οι επιχειρηματίες δεν μπορούν να δρουν με κοντούς ορίζοντες αλλά με βάθος χρόνου στον τρόπο χρήσης των πόρων και στην κατάστρωση μια στρατηγικής με λογικές ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας.
Η επιβίωση στον πλανήτη δεν θεωρείται πλέον αυτονόητη αλλά ένας αγώνας που πρέπει να κερδίσουμε. Αν θεωρήσουμε πως είμαστε πρωταγωνιστές σε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ποιο είναι το πιο αισιόδοξο και ποιο το πιο απαισιόδοξο σενάριο σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της κλιματικής κρίσης;
Αξίζει να διευκρινιστεί ότι στην περίπτωση της κλιματικής κρίσης, οι ειδικοί μπορούν να μιλούν πάντα μόνο με σενάρια: Το πιο αισιόδοξο σενάριο λοιπόν είναι πως μέχρι το 2030 θα έχουμε μειώσει πάνω από το μισό τις εκπομπές άνθρακα στην πόλη και στον κόσμο, θα σταματήσουμε παντελώς την χρήση άνθρακα, τις αποψιλώσεις δασών και όποια συζήτηση για νέες εξορύξεις ενώ θα υπάρξουν σοβαρές στρατηγικές επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε αναδασώσεις.
Ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να μαλώνουμε για το αν πρέπει να βάλουμε ανεμογεννήτριες και που θα τοποθετήσουμε τα φωτοβολταϊκά. Χρειάζεται ένας σοβαρός εθνικός ενεργειακός στρατηγικός σχεδιασμός, σε διάλογο με τις τοπικές κοινότητες, με αντισταθμιστικά οφέλη και έμφαση στην αποκεντρωμένη παραγωγή.
Πρέπει να γίνουμε πολύ πιο συνειδητοί στο πως καταναλώνουμε ενέργεια ώστε να μειώσουμε την κατανάλωσή μας. Τέλος, είναι απαραίτητο να πραγματοποιήσουμε ενεργειακές και θερμικές αναβαθμίσεις στα σπίτια μας. Μέχρι το 2050 η ενέργεια πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές και ό,τι ποσοστό αναγκαστικά θα χρειαστεί να καταναλώνουμε από ορυκτά καύσιμα να ισοσταθμίζεται με νέες τεχνολογίες που θα απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και με φύτεμα δασών.
Αποτελεί μονόδρομο η μετάβαση σε δημόσια μέσα μεταφοράς λιγότερο ρυπογόνα, όπως τα ηλεκτρικά μέσα, και τα ήπια μέσα κινητικότητας, όπως το ποδήλατο. Τα ιδιωτικά αυτοκίνητα καλό θα ήταν να τα βγάλουμε σιγά σιγά από τη ζωή μας. Έφτασε η ώρα να παραχωρήσουμε δημόσιο χώρο στους ανθρώπους και στα οικοσυστήματα, να δημιουργήσουμε ζωντανά μικρά δάση στην πόλη, να δώσουμε αξία στα δέντρα που ήδη έχουμε, να βγάλουμε το νερό στην επιφάνεια και να σχεδιάσουμε δροσερές, βιώσιμες πόλεις αλλά και πιο όμορφες.